“Form follows function”: er is bijna geen andere kunststroming die dit designprincipe zo strikt ter harte genomen heeft als het Staatliche Bauhaus. Het ontbreken van elke vorm van franje en versiering ten gunste van de functie kenmerkt de stijl en de scheppingsdrang van de in 1919 in Dessau opgerichte hogeschool voor de kunsten. Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan leggen wij uit wat de Bauhaus-stijl uitmaakt en hoe iedereen een stuk van deze tijdloze kunst in huis kan halen.
Heldere lijnen, kubistische elementen, royale glazen gevels: in de Bauhaus-stijl gebouwde huizen zijn ook voor leken meestal snel te herkennen. Een bekend voorbeeld van de moderne bouwkunst is het door Ludwig Mies van der Rohe ontworpen Barcelona-paviljoen – de Duitse bijdrage aan de Wereldtentoonstelling van 1929 in de Spaanse hoofdstad. Of het beroemde Bauhaus-gebouw in Dessau, dat door Bauhaus-oprichter Walter Gropius hoogstpersoonlijk werd ontworpen. De oorsprong van de internationale en interdisciplinaire hogeschool voor vormgeving ligt echter in 1919 in het zo'n 150 km verderop gelegen Weimar. Pas in 1925 trok de academie in het markante gebouw met de reusachtige letters aan de gevel. De verhuizing was onontkoombaar, nadat de juridische druk op het sociaal en vooruitstrevend ingestelde opleidingsinstituut in Weimar te groot was geworden.
Van begin af aan presenteerde Bauhaus zich als allesbehalve conventioneel. Met de oprichting van de hogeschool betrad namelijk een nieuwe artistieke denkwijze het toneel. De gedachte: verschillende disciplines, met name kunst en ambacht, met elkaar te verenigen en de wereld op die manier opnieuw vorm te geven. Bauhaus was daarom niet alleen maar de geboorteplaats van op een nieuwe manier ontworpen gebouwen. Ook modern en tegelijkertijd praktisch vormgegeven meubels, keukenapparatuur en diverse industriële textielvormen kwamen voort uit de scheppingskracht van de studenten en docenten. De resultaten moesten snel deel gaan uitmaken van het dagelijks leven – daarom stonden de kunstenaars van de academie erop dat hun werken betaalbaar waren.
Aanvankelijk werd de hogeschool met enige scepsis bekeken door vertegenwoordigers van traditionele denkwijzen, maar in korte tijd verwierf hij internationaal aanzien. De Bauhaus-kunstenaars begonnen het begrip van design en architectuur te revolutioneren. Ze verlegden de grenzen en creëerden werken die tot op de dag van vandaag fascineren. Geen wonder dat het design ook 100 jaar later bij veel bouwers nog steeds zeer populair is, per slot van rekening werkt het futuristisch en tijdloos tegelijk.
Hoewel geometrische vormen en een zekere eenvoud karakteristiek zijn voor het design, kan er niet gesproken worden van die ene Bauhaus-stijl. In plaats daarvan zette de academie in op de artistieke zelfontplooiing van haar studenten en de modernisering van architectuur, kunst en design. Daartoe behoorde ook de moed om nieuwe dingen te willen creëren. Zolang de producten doelmatig en betaalbaar waren, was een persoonlijke invloed geen bezwaar.
“Een ding is bepaald door zijn wezen. Om het zo vorm te geven dat het goed functioneert – een schaal, een stoel, een huis –, moet zijn wezen eerst onderzocht worden; want het moet zijn doel volmaakt dienen, dat wil zeggen zijn functie praktisch vervullen, houdbaar, goedkoop en 'mooi' zijn.” – Walter Gropius (1883 - 1969, Bauhaus-oprichter)
De Bauhaus-stijl drukt zijn stempel echter niet alleen op de architectuur, maar sindsdien ook op de interieurinrichting. Omdat ze vrij zijn van versieringen en franje, zijn de typische meubels en interieurobjecten gemakkelijk te combineren – zo is het voor fans van interieurinrichting kinderspel om spannende stijlmixen te creëren.
Wie een stukje van de avant-gardistische kunststroming in huis wil halen, mag een paar klassiekers in geen geval buiten beschouwing laten. De belangrijkste elementen zijn natuurlijk reproducties van de originele meubels en woonaccessoires, bij voorkeur van glas en metaal. Een succesnummer is bijvoorbeeld de door tekenaar en zilversmid Wilhelm Wagenfeld ontworpen Bauhaus-lamp. Ook de oorspronkelijk door Marcel Breuer ontwikkelde, destijds zeer innovatieve meubels van stalen buizen, zoals de populaire clubfauteuil, zijn nog steeds wereldberoemd en te vinden in talloze kantoren en woningen.
Naast meubels en interieuraccessoires helpen ook reproducties van kunstwerken, gordijnen en vloerkleden de gewenste look in het eigen huis te realiseren. Ook hier geldt in de zin van het Bauhaus-basisprincipe: minder is meer. Daarom moet worden afgezien van veel prullaria in de vorm van decoratieve spullen. In plaats daarvan kan een klein aantal lampen, vazen of misschien een theeservies in Bauhaus-design als blikvanger dienen. Wie slechts een hint van de stijl wil aanbrengen, kan uiteraard afzien van klassiekers of kiezen voor elementen die niet als “typisch Bauhaus” bekendstaan. Per slot van rekening werd het inslaan van nieuwe wegen om spannende contrasten en echte blikvangers te creëren aan de academie altijd aangemoedigd.
Tegen de toentertijd heersende gedachte in dat Bauhaus-producten niet alleen functioneel maar ook betaalbaar moesten zijn, zijn de tegenwoordig in de handel verkrijgbare, op de originele ontwerpen gebaseerde woonartikelen en meubels relatief prijzig. Er zijn echter ook voordeligere alternatieven die gemaakt zijn naar het oorspronkelijke design en bijvoorbeeld te koop zijn bij een bekende Zweedse meubelzaak.
Juist op het gebied van vloeren is er veel mogelijk: Wie een zwak heeft voor industriële charme en een voorkeur voor een “clean” totaalbeeld, kan het beste kiezen voor een designvloer of een Naduravloer in betonlook. Voor een wat gezelliger flair kan laminaat, parket of een Lindura-vloer in houtlook zorgen. Donker of licht is uiteindelijk een kwestie van smaak. Donkere houten vloeren geven meestal een wat warmer effect dan lichtere varianten. De kleurkeuze kan echter ook worden gebaseerd op de rest van het interieur. Staan er in de kamer voornamelijk lichte meubels, dan kan een donkere vloer voor een fraai contrast zorgen. Omgekeerd geldt hetzelfde: donkere meubels komen op een lichte vloer heel goed tot hun recht.
Wie de voor Bauhaus typische vormen en lijnen in de vloer terug wil zien, kiest bij voorkeur voor visgraat of Engels verband als legpatroon. Afhankelijk van het vloertype en de ervaring kan het leggen van de vloer zelf worden gedaan. Anders helpen vloerspecialisten graag.
Ideeën voor de vormgeving van het eigen huis in Bauhaus-stijl vinden geïnteresseerden in het Bauhaus-Archiv / Museum für Gestaltung in Berlin Charlottenburg. Daar bevindt zich de grootste collectie over de geschiedenis van de academie ter wereld. Net als de locatie van de school in Dessau is ook het museum gevestigd in een door Walter Gropius ontworpen gebouw. Toenemende bezoekersaantallen en de steeds groeiende collectie leidden echter tot ruimtegebrek. Precies 100 jaar na de oprichting van Bauhaus wordt het in 1979 geopende gebouw nu met oog voor de monumentale status gerenoveerd en uitgebreid met een nieuwbouw.
Tijdens de langdurige verbouwingswerkzaamheden is het aanbod binnenin niet helemaal ontoegankelijk. In de tussentijd wordt in het temporary bauhaus-archiv geëxperimenteerd met nieuwe presentatievormen en tentoonstellingsconcepten. Zo nodigt de “bauhaus_salon” bijvoorbeeld uit tot gesprekken, film- en boekpresentaties, terwijl in de galerie wisselende thema-exposities plaatsvinden. Elke zaterdag kunnen kinderen, jongeren en gezinnen in de “bauhaus-werkstatt” deelnemen aan leuke gratis vormgevingsoefeningen. Wie op zoek is naar originele ontwerpen voor zijn woning, kan terecht in de Bauhaus-shop, die eveneens op de tijdelijke locatie te vinden is.
